Biuro ds. Osób z niepełnosprawnościami

Wskazówki dla osób prowadzących zajęcia dydaktyczne ze studentami ze spektrum zaburzeń autystycznych (dalej: ASD)

1. Studenci z ASD potrafią sprostać wymaganiom merytorycznym stawianym pozostałym studentom, ale potrzebują zrozumienia i odpowiedniego dostosowania organizacji kształcenia na uczelni.
2. Ważna jest świadomość osób prowadzących zajęciach, że studenci z ASD mają problem, by rozeznać się w niepisanych zasadach, które regulują kontakty społeczne oraz właściwie komunikować się (werbalnie i niewerbalnie). Stąd ich zachowanie może być odbierane jako nieadekwatne. W takich sytuacjach warto studentowi wprost przekazać nieoceniającą informację zwrotną, wytłumaczyć jak jego zachowanie jest postrzegane.
3. Osoby z ASD, aby czuć się bezpiecznie, potrzebują stałości i rutyny, w sytuacji zmian odczuwają silny dyskomfort (lęk, poczucie zagrożenia, złość). Warto zatem zapewnić studentom możliwie przewidywalne warunki, które zminimalizują stres i pozwolą na optymalne korzystanie z zajęć, m. in.: czytelny sylabus, jasne reguły zaliczenia, informowanie o planowanych zmianach.
4. U osób z ASD występuje dużo większa płynność w rozumieniu tych samych informacji zapisanych niż wypowiadanych przez kogoś. Wynika to z trudności w przetwarzaniu komunikatu mówionego, na który, oprócz treści, dodatkowo składa się kontekst relacyjny, kontakt wzrokowy, mimika. Z tego względu warto przekazywać studentowi wiadomości przede wszystkim w formie pisemnej: skrypty, prezentacje z czytelną strukturą ważności informacji, przedstawienie zagadnień w postaci graficznej; w sytuacji zadań laboratoryjnych – jednoznacznie sformułowane instrukcje. Dobrą praktyką jest wcześniejsze udostępnianie treści wykładu, by student miał bazę wiedzy, którą będzie sukcesywnie poszerzał w trakcie trwania zajęć.
5. Osoby z ASD mają trudności w zrozumieniu skomplikowanych zwrotów, metafor oraz aluzji, które najczęściej traktują w sposób dosłowny. Ważne, by w czasie zajęć oraz w komunikacji pomiędzy nimi, przekazywane treści były sformułowane w sposób możliwie jednoznaczny i konkretny. Warto upewniać się jak student je zrozumiał np. prośba o sparafrazowanie, zadawanie pytań sprawdzających.
6. U osób z ASD może występować nadwrażliwość na bodźce (wzrokowe, słuchowe, dotykowe), a w konsekwencji utrudniać efektywną pracę studenta na zajęciach oraz podczas egzaminów. Działaniem wspierającym będzie zadbanie o komfortowe warunki pracy, m. in. możliwość wyboru miejsca w sali podczas zajęć, używania przedmiotów, które chronią przed zakłóceniami sensorycznymi np. ciemne okulary.
7. Z uwagi na trudności w relacjach społecznych, bardzo ważnym aspektem jest budowanie systemu wsparcia ze strony pozostałych studentów oraz prowadzących zajęcia: zadbanie o atmosferę akceptacji i tolerancji oraz reagowanie na negatywne zachowania wobec studentów z ASD, unikanie obracania w żart zachowań nietypowych, pomoc w integracji studentów – włączanie studentów z ASD w prace grup ćwiczeniowych, naukowych, sportowych, artystycznych i in.
8. Istotne jest właściwe rozumienie trudnych zachowań osób z ASD (izolowanie się, unikanie kontaktu wzrokowego, uporczywe milczenie, mówienie do siebie) i traktowanie ich jako dostępne sposoby radzenia sobie z przeżywanym napięciem. Izolacja, milczenie, unikanie kontaktu wzrokowego mogą służyć ochronie przed nadmierną ilością bodźców, natomiast mówienie do siebie może pomagać w przepracowaniu problematycznej sytuacji. Aby zminimalizować występowanie opisanych zachowań, warto uwzględnić w ramach zajęć m. in. możliwość indywidualnej pracy studenta oraz dodatkowych przerw.
9. Wskazane trudności występują u osób z ASD w różnym nasileniu i konfiguracji. Z tego względu każdy student wymaga zindywidualizowanego wsparcia adekwatnego do swoich potrzeb.
10. Dostosowania najczęściej wymagają egzaminy i zaliczenia: dobór formy ustnej lub pisemnej, wcześniejsze zaznajomienie ze strukturą sprawdzianu, wydłużenie czasu jego trwania, zadbanie o warunki fizyczne (rozpraszające dźwięki/oświetlenie), rozważenie alternatywnych form sprawdzenia wiedzy.
11. Istotna jest świadomość zasobów, które posiadają osoby z ASD oraz ich wykorzystywanie oraz rozwijanie w procesie studiowania, są to m. in.: analityczny umysł, zdolności pamięciowe, motywacja do zdobywania wysokospecjalistycznej wiedzy, determinacja, by podejmować regularny wysiłek poznawczy oraz odporność na wpływy zewnętrzne w dążeniu do wyznaczonego celu, oryginalność pomysłów, uczciwość i lojalność.